Türkiye'de sigortasız çalışırken iş kazası geçiren işçilerle ilgili tartışmalar sık sık gündeme geliyor. Böyle durumlarla karşılaşılan işçilerin kaza günü itibarıyla re'sen sigortalı yapılması hakkında uzmanlara göre, uygulama işçi ve ailesini koruyan güçlü bir sosyal devlet refleksi niteliği taşıyor.

RE’SEN TESCİL: SOSYAL GÜVENLİK HAKLARININ BAŞLANGICI

Uygulama ilk bakışta "işçinin sadece bir gün sigortalı gösterilmesi" şeklinde algılansa da, yetkililer bunun tamamen yanlış bir değerlendirme olduğunu belirtiyor. SGK'nın re'sen tescil işlemi, işçi adına sosyal güvenlik haklarının başlamasını sağlayan ilk adımı oluşturuyor. İnceleme sonunda işçinin kazadan önce fiilen çalıştığı tüm günler geriye dönük olarak sisteme işleniyor ve haklar eksiksiz olarak tesis ediliyor.

MÜFETTİŞLER VE DENETMENLER DEVREDE: KAZANIN NİTELİĞİ TESPİT EDİLİYOR

Sigortasız bir çalışanın iş kazası geçirmesi hâlinde, olayın niteliğine göre sosyal güvenlik denetmenleri veya SGK müfettişleri devreye giriyor. İşçinin ne zamandan beri çalıştığı, ücreti, iş kazasının oluş şekli ve sorumlular ayrıntılı şekilde araştırılıyor.

Tanık ifadeleri, işyeri kayıtları, kamera görüntüleri ve beyanlar inceleniyor; hazırlanan rapor doğrultusunda hem iş kazası hukuken tanınıyor hem de sosyal güvenlik işlemleri başlatılıyor.

ÖLÜM HALİNDE AİLEYE ÇİFT GELİR İMKANI

İş kazasının ölümle sonuçlandığı durumlarda ise SGK, hak sahiplerine hem ölüm geliri hem de şartların sağlanması hâlinde ölüm aylığı bağlıyor. Gelir ve aylığa aynı anda hak kazanılması durumunda yüksek olan ödemenin tamamı, düşük olanın ise yarısı aileye ödeniyor. Ayrıca cenaze ödeneği de aileye veriliyor.

Sistemin önemli bir yönü de SGK'nın yaptığı ödemeleri kusurlu işveren veya diğer sorumlulara rücu ederek kamu zararını tazmin etmesi. Böylece hem işçi ve ailesi korunuyor hem de mali yük kamuya değil, kusurlu tarafa yönlendiriliyor.

ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMADA TÜRKİYE MODELİNİN FARKI ANLAŞILIYOR

Birçok ülkede iş kazası ödemeleri özel sigorta poliçelerine veya işveren birliklerine bağlı yürütülüyor. Örneğin ABD'de işverenin poliçe yaptırmaması hâlinde işçilerin çoğu zaman hiçbir gelir elde edemediği, tazminat için yıllar süren davalara mecbur kaldığı belirtiliyor. İngiltere'de de devlet doğrudan gelir ya da aylık bağlamıyor.

Türkiye'nin modeli ise işçi sigortasız olsa bile sosyal güvenlik kapsamına alınmasını sağlayarak, aileye doğrudan gelir güvencesi sunmasıyla öne çıkıyor. Bu yönüyle uygulama, sosyal devlet ilkesinin güçlü örneklerinden biri olarak değerlendiriliyor.